Przewodniczącym spotkania był Wojciech Szymalski, prezes Fundacji. Jego gośćmi byli Mateusz Ciasnocha (European Carbon Farmers), Tomasz Chruszczow (niezależny ekspert), Justyna Zwolińska (Koalicja Żywa Ziemia) oraz Jarosław Wiśniewski (Ministerstwo Rolnictwa, Departament Klimatu i Środowiska). Debatę można było śledzić dzięki transmisji na Facebooku oraz na stronie chronmyklimat.pl. Widzowie mogli nie tylko przysłuchiwać się wypowiedziom ekspertów, ale także aktywnie uczestniczyć w dyskusji poprzez komentowanie na czacie. Poniżej prezentujemy najważniejsze wypowiedzi i wnioski ze spotkania.
Mamy powód, żeby rozmawiać
Debata rozpoczęła się krótkim wprowadzeniem ze strony prowadzącego. Po przywitaniu wszystkich gości Wojciech Szymalski przystąpił do krótkiego podsumowania raportu, które ostatnio zagościło się na łamach portalu Chrońmy Klimat. Dokument “Rolnictwo neutralne dla klimatu w Europie i Polsce 2050” - bo o nim mowa - był pretekstem do dyskusji, a w konsekwencji zorganizowania tej debaty.
Następnie Szymalski przeszedł do głównej części swojego wystąpienia. Podkreślił, że raport opiera się w głównej mierze na ocenie sytuacji polskiego rolnictwa w perspektywie założeń Europejskiego Zielonego Ładu - projektu Unii Europejskiej, którego realizacja ma zapewnić neutralność klimatyczną do 2050 roku.
Rolnictwo jest drugim po sektorze energetycznym największym emitentem gazów cieplarnianych. W ciągu ostatnich 10 lat w Polsce ilość emisji wzrosła. Mimo iż Krajowy Plan Energii i Klimatu dopuszcza ich delikatny wzrost, ten stan rzeczy musi ulec zmianie. Na tym nie kończy się jednak udział rolnictwa w (braku) neutralności klimatu. Jak wynika z informacji zawartych w raporcie, w wyniku praktykowania rolnictwa znaczna ilość gazów cieplarnianych trafia również do gleby. Według prognoz problem ten będzie się narastać. Na koniec wypowiedzi Szymalski zapytał ekspertów, mających przemówić w dalszej kolejności: jak osiągnąć neutralne klimatycznie rolnictwo?
Co może zmienić rolnik?
Głos zabrał Mateusz Ciasnocha. Swoje wystąpienie zaczął od określenia rolnictwa regeneratywnego jako jednego ze sposobów na osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku. W celu doprecyzowania zagadnienia określił 5 obszarów, które każdy rolnik może i powinien wdrożyć w swoim gospodarstwie domowym. Są to (w kolejności od najmniej do najbardziej wymagającej metody):
- optymalizacja zużycia środków do produkcji rolnej (nawozów, środków ochrony roślin i nasion),
- minimalizacja uprawy gleby z zaprzestaniem orki,
- przykrycie gleby pokrywą roślinną tak długo, jak to możliwe (sugerowane 365 dni w roku), czyli stworzenie tzw. trwałych użytków zielonych,
- rozwój bioróżnorodności,
- wpisanie gospodarstwa w ekosystem, w którym się znajduje.
Ciasnocha podkreślił ogromną rolę, jaką pełni rolnik w gospodarstwie. Nie jest on bowiem tylko zarządcą pewnej posiadłości. Jest on opiekunem ekosystemu, do którego należy jego gospodarstwo. Dlatego tak ważne jest zrozumienie procesów zachodzących wewnątrz tego ekosystemu. Pozwala to na zarządzanie gospodarstwem w sposób przyjazny środowisku w perspektywie długoterminowej. Niestety nie każdy rolnik w Polsce ma szansę na kontrybucję do ekosystemu. Wynika to m.in. z realiów finansowych.
Problemy są częścią procesu
W następnej kolejności pytanie od prowadzącego debatę otrzymał Tomasz Chruszczow. Jakie są największe problemy, jeśli chodzi o emisję gazów cieplarnianych z rolnictwa? - zapytał Szymalski. Odpowiedź nastąpiła po krótkiej ocenie wpływu rolnictwa na klimat: rolnictwo musi nadążyć za wzrostem ludzi na Ziemi.
W niektórych częściach świata niemożliwe jest zrezygnowanie z uprawy ryżu czy hodowli bydła. Tym bardziej, gdy stanowi to główny sposób na wyżywienie społeczeństwa. Występuje tu zatem sprzeczność, którą rozwiążą tylko skoordynowane decyzje i działania. Chruszczow wyraźnie podkreślił, że wyzwanie jest olbrzymie. Trudno jednak powiedzieć, czy cele postawione rolnictwu, są realne do wykonania. Nie ma jednak sporu co do kierunku prac rozwojowych, który został jasno określony.
Zmiany w polskim prawie rolnym
Jarosław Wiśniewski został poproszony o odpowiedź na pytanie, jakie zmiany przewiduje się wprowadzić w polskim prawie w zakresie rolnictwa. Zastępca dyrektora w Departamencie Klimatu i Środowiska oznajmił, że Ministerstwo Rolnictwa dokłada wszelkich starań, aby zachęcać rolników do stosowania dobrych praktyk.
Plany Ministerstwa zakładają zmiany w trzech zasadniczych obszarach. Pierwszy z nich dotyczy braku odpowiedniej gospodarki wodnej. W tym zakresie zostały już poczynione działania, aby nie dopuścić do uwalniania gazów cieplarnianych do gleb. W kontekście hodowli zwierząt planowane jest wdrożenie energetyki odnawialnej w celu zmniejszenia konieczności stosowania chemikaliów. Ostatnim punktem na liście jest lepsze gospodarowanie efektami produkcji rolnej i zapobieganie marnowaniu żywności.
Zmiany są niewystarczające
W imieniu organizacji pozarządowych głos zabrała Justyna Zwolińska. Na wstępie odniosła się do wypowiedzi swojego poprzednika. Jej zdaniem 3 poruszone aspekty wprowadzały w błąd. Po pierwsze wzrost liczby ludności nie wymaga intensyfikacji produkcji żywności, a co za tym idzie - produkcji rolnej. Po drugie bardziej niż tworzenie biogazowni kluczowa jest zmiana w hodowli zwierząt. Po trzecie brak wody w glebie nie ma nic wspólnego ze zwiększeniem pochłaniania przez nią gazów cieplarnianych.
- Na razie nie można zauważyć, żeby rzeczywiście zmiany oraz podejście do ogólnych zmian w rolnictwie [..] było wystarczające do tego, żebyśmy zmienili wartości w kierunku neutralności klimatycznej. Trzeba zmienić myślenie odnośnie tego, co nas i przyszłe pokolenia zbliża do bezpieczeństwa żywnościowego - podsumowała Zwolińska.
______
Debata została zorganizowana przy wsparciu finansowym i współpracy Biura Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie. Jest ona także częścią projektu LIFE_UNIFY dofinansowanego przez program LIFE Komisji Europejskiej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
