Kolory wodoru
Spotkanie rozpoczęło się od objaśnienia zagadnień związanych z pozyskaniem wodoru, które zaprezentował dr Charzykowski z Politechniki Warszawskiej. Wprowadził on rozróżnienie rodzajów wodoru na kolory, które jest zastępujące:
- Zielony – wodór otrzymywany w 100% z elektrolizy wody za pomocą elektryczności pochodzącej z odnawialnych źródeł energii.
- Szary – wodór otrzymywany z gazu ziemnego w wyniku czego powstaje m.in. dwutlenek węgla, a więc gaz cieplarniany.
- Niebieski – wodór otrzymywany z gazu ziemnego, ale przy zastosowaniu magazynowania dwutlenku węgla (system CCS), co uważane jest za neutralne klimatycznie.
- Purpurowy (czerwony) – wodór otrzymywany z elektryczności pochodzącej z produkcji energii w reaktorach jądrowych, co również bywa uważane za neutralne klimatycznie.
Strategie wodorowe Polski i Niemiec
Pod nieobecność reprezentantów Ministerstwa ds. Klimatu główne cele Polskiej Strategii Wodorowej przedstawił moderator debaty dr Wojciech Szymalski. Polska Strategia Wodorowa do roku 2030 z p[perspektywą do 2040 roku przewiduje 6 celów:
- Cel 1 – wdrożenie technologii wodorowych w energetyce;
- Cel 2 – wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie;
- Cel 3 – wsparcie dekarbonizacji przemysłu;
- Cel 4 – produkcja wodoru w nowych instalacjach;
- Cel 5 – sprawna i bezpieczna dystrybucja wodoru;
- Cel 6 – stworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego.
Przewiduje także łącznie 40 działań na rzecz realizacji wyznaczonych celów, zmierzających do wykorzystania polskiego potencjału technologicznego, naukowego i badawczego w zakresie nowoczesnych technologii wodorowych i powstania polskiej gałęzi gospodarki wodorowej.
Dr Reiner Quitzow z Institute for Advanced Sustainability Studies e.V z Poczdamu przedstawił natomiast cele Niemieckiej Strategii Wodorowej. Pod względem zawartości nie jest to podobny dokument do Strategii Polskiej. Strategia niemiecka zakłada wdrożenie wodoru jako alternatywnego nośnika energii, rozwój lokalnego rynku dla wodoru oraz kooperacji na rynkach międzynarodowych, rozwój infrastruktury dystrybucji wodoru oraz badania i rozwój technologii wodorowych. Niemiecki dokument stawia wyraźny akcent na dostarczenie zielonego wodoru na potrzeby dekarbonizacji gospodarki. Obecnie zielony wodór to jedynie 7% niemieckiego rynku wodoru, ale już w 2030 roku Niemcy chcą osiągnąć 100% zielony rynek wodoru. W tym celu w Niemczech wdrażane są obecnie tzw.: Projekty Ważne ze względu na Wspólny Interes Europejski (IPCEI) w zakresie wodoru.
Dokąd popłynie wodór?
Szeroką perspektywę wykorzystania wodoru z gospodarce europejskiej nakreśliła dr Jesse Scott z organizacji Agora Energiewende. Jej prezentacja przede wszystkim pokazała, gdzie wodór będzie niezbędny, aby dokonać dekarbonizacji gospodarki. Będą to przede wszystkim następujące miejsca wykorzystania wodoru:
- Jako reagent podczas procesów produkcji stali.
- Jako surowiec do produkcji amoniaku czy innych związków chemicznych;
- Jako paliwo do długodystansowych samolotów i statków morskich;
- Jako magazyn energii na wypadek niedoborów energii odnawialnej;
- Jako element potrzebny do produkcji ciepła w okresach dużego zapotrzebowania.
Za kontrowersyjne uznaje się wykorzystanie wodoru w ciężarówkach i autobusach, a nawet małych statkach i samolotach oraz do produkcji ciepła na potrzeby przemysłu. Za niepotrzebne uznaje się wykorzystanie wodoru na potrzeby samochodów osobowych czy dostawczych oraz do ogrzewania domów.
Kontrowersyjne wydaje się także dążenie Niemiec do 100% wykorzystania zielonego wodoru w sytuacji, w której 2/3 tego paliwa ma być do Niemiec importowane. Jednocześnie dziś i prawdopodobnie jeszcze do 2030 roku wodór pozyskany ze źródeł odnawialnych będzie droższy niż wodór ze źródeł nieodnawialnych lub działających z wychwytywaniem dwutlenku węgla. Tylko z optymistycznym scenariuszu, przy wysokich cenach pozwoleń na emisje CO2 wodór pochodzący ze źródeł odnawialnych w 20208 roku stanie się tańszy niż wodór ze źródeł nieodnawialnych. Jesse Scott przedstawiła także ciekawe informacje na temat perspektyw rozwoju sieci transportu wodoru w Europie.
Wnioski z dyskusji
Po prezentacjach odbyła się dyskusja w trzech grupach warsztatowych poświęconych roli wodoru z energetyce i przemyśle, ciepłownictwie oraz transporcie. Dyskusję prowadziły: Urszula Stefanowicz z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg Mazowiecki (transport), Esther Bollendorff z CAN-Europe (energetyka i przemysł) oraz Barbara Mariani z European Environmental Bureau (ciepłownictwo).
Uczestniczy warsztatów w wielu kwestiach zgodzili się z tezami postawionymi w prezentacjach wprowadzających, wnosząc w kilku miejscach dodatkową treść.
W sektorze transportu stwierdzono, że wodór będzie konkurował głównie w tych obszarach rynku, gdzie nie będzie można polegać na pojazdach elektrycznych i będzie alternatywą przede wszystkim dla pojazdów na paliwa kopalne. Główny potencjał do wykorzystania wodoru tkwi w statkach morskich oraz samolotach, gdzie będą potrzebne paliwa syntetyzowane m.in. z wodoru. Na kolei wodór pojawi się tylko tam, gdzie nie będzie możliwe zastosowanie pociągów elektrycznych. W transporcie samochodowym wodór może nie pojawić się w ogóle, bo zapotrzebowanie na to paliwo byłoby prawdopodobnie zbyt duże niż możliwości produkcyjne neutralnej dla klimatu gospodarki.
W sektorze energetycznym i przemyśle zidentyfikowano dla Polski duży potencjał do produkcji wodoru na wybrzeżu Bałtyku związany z planowanymi tam dużymi mocami produkcji energii z wiatru. Jednocześnie występuje tam przemysł zgłaszający popyt na wodór. Stwierdzono, że prawdopodobnie energia jądrowa nie będzie gotowa w Polsce na tyle szybko, aby odegrać dużą rolę w produkcji wodoru. Jednocześnie w Polsce może być problem z wykorzystaniem wodoru jako magazynu energii na okresy jej niedoboru, bo nie ma obecnie w Polsce okresu z dużym namiarem energii do wykorzystania na potrzeby elektrolizy. Podzielono się także obawami, że w Polsce może wystąpić tendencja do zwiększania produkcji wodoru z zastosowaniem węgla czy gazu ziemnego.
W sektorze ciepłownictwa stwierdzono, że w pierwszej kolejności, zanim wykorzystamy wodór, potrzebne jest oszczędzanie energii cieplnej i zwiększanie efektywności energetycznej. Jeśli efektywność energetyczna zostanie postawiona na pierwszym miejscu, co nawet w Niemczech będzie można zużywać mniej wodoru i mniej go importować. Polska nie produkuje i prawdopodobnie nie będzie produkowała tyle wodoru, aby zaspokoić wszystkie możliwe zastosowania wodoru z gospodarce – potrzebne jest ich krytyczne ograniczenie do najważniejszych, a takim prawdopodobnie nie będzie ciepłownictwo. Wobec wykorzystania wodoru w ciepłownictwie jest wiele konkurencyjnych źródeł ciepła, np. ciepło odpadowe, produkcja ciepła bezpośrednio z energii elektrycznej albo pompy ciepła.
Zapraszamy jeszcze raz do wysłuchania całej debaty oraz zapoznania się z prezentacjami z debaty.
Listopadowa debata jest organizowana przy wsparciu finansowym i współpracy Biura Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie oraz jest częścią projektu LIFE_UNIFY dofinansowanego przez program LIFE Komisji Europejskiej oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.