Szczegóły wydatkowania tych środków są już w większości wynegocjowane z Unią Europejską. Jednak Polska wciąż może tych środków nie otrzymać, jeśli nie spełni warunków podstawowych związanych m.in. z praworządnością.
Dotychczasowe wydatki z funduszy europejskich w Polsce w znacznej mierze przyczyniły się do modernizacji kraju i poprawy stanu środowiska naturalnego. Z tych funduszy budowane były m.in. oczyszczalnie ścieków, instalacje odnawialnych źródeł energii, modernizowane były budynki z myślą o oszczędzaniu energii, budowano i modernizowano drogi oraz linie kolejowe budując ekrany dźwiękochłonne i przejścia dla zwierząt. W latach 2021-2027 funduszy na tego typu inwestycje miałoby być jeszcze więcej, bo co najmniej 30% tradycyjnych funduszy i 37% funduszy z instrumentu odbudowy i odporności.
Na ochronę środowiska w Polsce kierowane są także nasze własne środki, w tym jako wkład własny do inwestycji za środki UE. Jednak wkład Polski w te inwestycje to tylko ok. 20%. Budżet największej w Polsce instytucji zajmującej się ochroną środowiska to ok. 5 mld zł rocznie (1 mld EUR), a więc kropla w porównaniu z wielkością funduszy europejskich. Nawet jeśli doliczymy do tego środki funduszy wojewódzkich – ok. 12 mld zł rocznie (3 mld EUR), również nie będziemy w stanie zasypać ubytku związanego z brakiem funduszy europejskich.
Jednak środki finansowe to nie wszystko. Fundusze europejskie pociągają za sobą stosowanie się do standardów ochrony środowiska ustalanych na poziomie Unii Europejskiej. Standardy te w wielu przypadkach są wyższe niż gdybyśmy ustalali je sami dla siebie. Szczególnie dobrze jest to widoczne w zakresie ochrony klimatu, gdzie Unia Europejska wyznacza stale wyższe cele redukcji emisji gazów cieplarnianych, produkcji energii z OZE czy efektywności energetycznej niż oczekuje tego rząd w Polsce.
Powstaje zatem pytanie, czy będziemy w Polsce chronić klimat, a także szerzej środowisko, bez dostępu do funduszy europejskich? Czy bez tych funduszy Polacy nie będą więcej umierać ze względu na smog? Czy ryby w rzekach będą mogły być bezpiecznie łowione przez wędkarzy? Czy nie będziemy musieli importować paliw kopalnych zza granicy, bo uzyskamy bezpieczną energię z własnych zasobów odnawialnych?
Te pytania zadamy uczestnikom naszej debaty, któa odbędzie się 20 grudnia 2022 o godzinie 11:00 na portalu www.chronmyklimat.pl, którymi będą eksperci:
- Przedstawiciel Instytutu Odpowiedzialnych Finansów – Maciej Grabowski
- Przedstawiciel Polskiej Zielonej Sieci – Krzysztof Mrozek
- Przedstawiciel NFOŚiGW, Zastępczyni Dyrektora Wydziału Beneficjenta Indywidualnego – Marta Babicz
- Przedstawiciel Instytutu Reform - Zofia Wetmańska
Wstęp do dyskusji wygłosi oraz rozmowę poprowadzi dr Wojciech Szymalski, prezes Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju
Spotkanie odbędzie się w ramach projektu Towards Climate-Neutral EU: efficient allocation of EU funds, fiansowanego ze środków Progamu Europejskiej Inicjatywy Klimatycznej (EUKI) niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska.