Kontekst i wyzwania
UE wyznaczyła ambitne cele w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, w tym osiągnięcie celu neutralności klimatycznej do 2050 roku. Stał się on jednym z kluczowych filarów agendy obecnej Komisji, a główne prace regulacyjne zostały zakończone wraz z przyjęciem dokumentów z pakietu Fit for 55. To, w jaki sposób zostanie on wdrożony będzie zależało od następnej Komisji, która zostanie wyłoniona po czerwcowych wyborach do Parlamentu Europejskiego, ale też w dużej mierze od determinacji państw członkowskich.
Ważnym kamieniem milowym przed neutralnością w roku 2050 jest znaczne ograniczenie emisji CO2 do końca obecnej dekady. Osiągnięcie tego celu w sposób efektywny kosztowo i sprawiedliwy społecznie wzmocni niezależność energetyczną UE i obniży koszty energii, poprawi jakość środowiska gęsto zaludnionego kontynentu. Trzeba jednak mieć na uwadze różny poziom zamożności np. w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, ale też słabości instytucjonalne związane z realizacją zadań, które mają doprowadzić do redukcji emisji w 2030 r. Działania na rzecz klimatu należy umieścić w szerszym kontekście innych ważnych tematów, które bez wątpienia będą na siebie oddziaływać w kolejnych latach. Są to:
Wojna i zagrożenia bezpieczeństwa
Po pandemii COVID-19 poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa rozprzestrzeniły się na całym kontynencie, co wpłynęło na gospodarkę, sytuację energetyczną i nastroje społeczne. Brutalna inwazja Rosji na Ukrainę zachwiała poczuciem bezpieczeństwa w Europie, eskalacja konfliktów w innych regionach świata, w tym na Bliskim Wschodzie, negatywnie oddziałuje na wizję stabilnej przyszłości. Polska jako kraj frontowy kwestie bezpieczeństwa oraz przyszłości Ukrainy postrzega jako priorytet.
Wzrost cen energii i inflacja
Gwałtowne zmiany zapotrzebowania na energię w ostatnich latach oraz odcinanie rosyjskich surowców doprowadziły do wzrostu cen paliw. Wahania podaży i popytu surowców, systemy wsparcia związane z COVID-19 oraz dopłacaniem do energii dla mieszkańców, które miały chronić ich przed skokowym wzrostem cen energii – wywołały wysoką inflację (która powoli ustępuje). Na zwiększenie tempa transformacji energetycznej w całej UE wpływają jednak zakłócenia łańcuchów dostaw, problemy sieciowe, trudności w znalezieniu finansowania dla niezbędnych inwestycji.
Niewystarczający poziom inwestycji
Wyzwaniem jest wyskalowanie pożądanych inwestycji w warunkach różnych ograniczeń – zasobów ludzkich, procedur administracyjnych, uzależnienia od dostaw technologii spoza UE. Te problemy można rozwiązywać, ale najpierw trzeba je odpowiednio zdiagnozować i monitorować. Pamiętajmy, że Polska i inne kraje regionu stają przed sytuacją, w której będą jednocześnie odchodzić od węgla i ograniczać zużycie gazu w gospodarce – ale tempo uzupełniania nowych mocy wytwórczych może nie być wystarczające i skoordynowane. Kształt rynku energii w UE nie zachęca inwestorów do podejmowania długofalowych projektów.
Polaryzacja społeczeństwa i akceptacja społeczna dla transformacji
Poziom dezinformacji i polaryzacji we wszystkich aspektach życia jest bezprecedensowy. Tam, gdzie potrzebne są pilne działania i zmiany, a istnieją partykularne interesy, związane np. z zajmowanymi przez lata segmentami rynku (jak np. paliwa kopalne), należy spodziewać się reakcji zwrotnej oraz wzrostu niepokojów społecznych. Brak danych i dobrze przygotowanej komunikacji z obywatelami sprawia, że skala dezinformacji jest ogromna – zwłaszcza w nowych obszarach polityki klimatycznej UE: budynków, transportu, rolnictwa.
Potrzeba zmian instytucjonalnych w UE oraz rozszerzenie wspólnoty
Unia Europejska ewoluuje i wymaga zmian zarówno instytucjonalnych, jak i na poziomie podejmowania decyzji, aby sprawnie reagować na wyzwania. Presja zmiany będzie się wiązać również z przyjęciem nowych państw członkowskich do wspólnoty, przede wszystkim Ukrainy. Konstruktywne włączenie się w poważną dyskusję na ten temat będzie dla Polski bardzo ważne w kontekście tego, że akcesja nowych członków do UE to wielka szansa dla polskiej gospodarki, ale też wielkie wyzwanie.
Przyszłość przemysłu
Zakłady produkujące czyste technologie jedynie w niewielkim stopniu zlokalizowane są w Europie. Chiny i Stany Zjednoczone poprzez systemy subsydiów i ulg podatkowych są tu liderami i przyciągają znaczące inwestycje. W UE mamy regulacje i ambitne cele redukcyjne, ale nie mamy wystarczających zachęt, aby fabryki powstawały na naszym kontynencie. Należy przemyśleć w jaki sposób stworzyć przewagi konkurencyjne europejskiego przemysłu w tych sektorach, które umożliwią zrealizowanie celów klimatycznych i pozwolą połączyć aspiracje klimatyczne z rodzimą produkcją. Przyszłość europejskiego przemysłu energochłonnego, który będzie walczył o utrzymanie konkurencyjności nawet po wdrożeniu mechanizmu CBAM uwzględniającego koszt CO2 niektórych towarów importowanych do UE, również wymaga poważnej debaty.
To tylko kilka z wyzwań, z którymi Unia będzie musiała się zmierzyć w ciągu najbliższych pięciu lat. Wszystkie te skomplikowane elementy układanki muszą zostać dostrzeżone i zaadresowane. W niniejszej publikacji wskazujemy główne obszary, na których nowa Komisja Europejska powinna skoncentrować swoje wysiłki w zakresie polityki energetycznej i klimatycznej - dalsza część artykułu dostępna na stronie Forum Energii.
źródło: Forum Energii
