Co się stało?
W rozgrzanym rekordowo gorącym tegorocznym latem zwrotnikowym powietrzu 19 sierpnia 2024 uformowały się gwałtowne burze, które uderzyły na Warszawę od zachodu późnym popołudniem i wieczorem. Na stacjach meteorologicznych IMGW-PIB znajdujących się w obrębie miasta odnotowano najwyższe w historii pomiarów wartości dobowej sumy opadów. Stacja Warszawa-Bielany zarejestrowała sumę opadu równą 119,5 mm (dotychczasowy rekord z czerwca 1987 wynosił 69 mm), a stacja Warszawa-Okęcie 93,8 mm (rekord z lipca 2011 to 75,8 mm).
Na efekty tych nadzwyczajnej wielkości opadów nie trzeba było długo czekać. Do rana trasa ekspresowa S8 przebiegającej środkiem Osiedla Potok na warszawskim Żoliborzu przestała być przejezdna ze względu na głębokie rozlewisko w jej najniżej położonym punkcie. W ciągu dnia podniósł się także poziom wody na Potoku Służewskim na warszawskim Mokotowie i rzeka miejscowo wylała się z koryta, ale tylko na krótki czas. Jednak do zalania obydwu tych miejsc miało już nie dochodzić, bo wybudowano infrastrukturę zabezpieczającą.
Co zawiodło?
Na Potoku Służewskim w 2015 roku oddano do użytku zmodernizowany Staw Służewski, tzw.: Balaton. Może on zatrzymać 14000 m3 wody. Staw ten ma za zadanie regulować wysokość Potoku i przechwytywać nadmiar szybko odpływającej wody deszczowej, która odpływa ze szczelnie zabetonowanej części jego zlewni obejmującej m.in. Lotnisko Okęcie. Przed modernizacją stawu Potok Służewski często występował z brzegów przy znacznie mniejszych opadach niż 19 sierpnia 2024 roku.
Staw Służewski w 2016 roku, Źródło: Wikipedia, Autor: Emptywords
Na Trasie S8 po kilku epizodach zalewania jej na wysokości Osiedla Potok (pod wiaduktem ul. Mickiewicza) w latach 2006, 2010 i 2011, podjęto się jej przebudowy. Integralną częścią modernizacji było wybudowanie zbiorników na wodę deszczową pod jezdnią oraz umożliwienie większego odbioru wody przez kanalizację miejską, tzw. kolektor Burakowski-bis. Zbudowano także system monitoringu poziomu wody i pompy, które nadmiar wody ze zbiorników miały odpowiednio szybko odprowadzać. Inwestycję oddano do użytku w roku 2015 i na pewno była przygotowana na opady wielkości co najmniej 80 mm na dobę. Politycy mogliby się długo licytować, kto co źle wybudował, ale po prostu 19 sierpnia 2024 spadło tej wody o co najmniej 40 mm więcej.
Jak to zmienić?
W obydwu tych przypadkach zmiana klimatu przebiegła szybciej, niż nasze zdolności dostosowania się do niej. Obydwa te przypadki zdają się mówić, że nie ma możliwości skutecznie adaptować się do zmiany klimatu, jeśli nie ograniczymy skali zmian klimatu do co najwyżej 2 st. C powyżej średniej globalnej temperatury z lat 1850-1900. Możemy to zrobić jedynie poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Tymczasem po krótkim epizodzie pandemii, kiedy emisje spadły o zaledwie niecałe 6%, za cały rok 2023 na świecie przewidywane są w rekordowej wielkości emisje gazów cieplarnianych od momentu jej rejestracji przez człowieka.
Bez szybkich inwestycji w odnawialne źródła energii, bez jej oszczędzania i magazynowania, bez większego zakresu działania transportu zbiorowego i inwestycji w pojazdy zeroemisyjne, bez ograniczenia zużycia paliw kopalnych, nasza adaptacja nie będzie miała punktu odniesienia, do którego należy się dostosowywać. Być może wspomniane inwestycje w Warszawie nie zostały zbudowane do właściwego punktu odniesienia i można je było wykonać lepiej, ale brak takiego punktu odbiera sens jakiejkolwiek adaptacji. Neutralność klimatyczna, którą trzeba osiągnąć jak najszybciej, może taki punkt odniesienia wyznaczyć i zatrzymać dalsze zmiany klimatu. Zdecydujmy się na nią także w Polsce.
