Pierwszą zwiedzaną instalacją oze była hydroelektrowania Marcinelle II na rzece Sambre w Charleroi. Produkcję energii elektrycznej rozpoczęła w listopadzie 2021 roku. Dwie turbiny o średnicy 3,5 metra przepuszczają około 15 – 18 m3 na sekundę. Dzięki powolnym obrotom, turbiny nie uszkadzają przepływających przez nie ryb. Wbudowanie elektrowni w istniejącą już infrastrukturę na terenie przemysłowym Charleroi i zastosowanie „fishfriendly” rozwiązań powoduje, że instalacja nie ma wpływu na bioróżnorodność. Moc każdej z turbin to 360 KW. Hydroelektrownia zaspokaja zapotrzebowanie na energię elektryczną około 470 gospodarstw domowych. Na Sambre istnieją 4 hydroelektrownie a 2 nowe są w planach.
Hydroelektrowania Marcinelle II należy do spółdzielni obywatelskiej Emissions Zero (https://www.emissions-zero.coop/page/aboutus). Spółdzielnia założona przez organizację non-profit Vents d'Houyet w 2007 roku obecnie zrzesza 3000 kooperantów. Od momentu powstania Emissions Zero zrealizowała 17 projektów w Walonii i Brukseli dotyczących biomasy, wiatru, hydroenergii i fotowoltaiki. Dzięki 17 instalacjom oze wyprodukowano energię elektryczną odpowiadającą rocznej konsumpcji 13 000 gospodarstw domowych. Cena udziału (akcji) w spółdzielni wynosi 260 €.
Kolejnym obiektem była biogazownia rolnicza w Ochain (Clavier) powstała dzięki determinacji jednego rolnika – Gregory’ego Racelle (https://www.emissions-zero.coop/page/biomasse-biometha). Produkcja energii elektrycznej ruszyła w 2017 roku, poprzedziło je 8 lat starań. Koszt inwestycji wyniósł 8 mln euro. Wsad dostarcza 35 rolników oddalonych od instalacji do 15 km. Rozkład materii organicznej odbywa się w środowisku beztlenowym, a powstały biogaz służy do produkcji energii elektrycznej i ciepła za pomocą silnika kogeneracyjnego. Biogazownia dostarcza też ciepło do pobliskiego domu spokojnej starości Chateau d'Ochain (dzięki temu zrezygnowano z ogrzewania mazutem). Poferment wykorzystywany jest jako nawóz rolniczy. Biogazownia jest miejscem pracy dla 12 osób.
Według belgijskiego prawa minimalna odległość biogazowni od zabudowań to 300 m. Na pytanie dotyczące protestów mieszkańców, Gregory odpowiedział, że jedynie transport był tematem protestów. Ani kwestie odorów, ani gryzoni nie wzbudzały kontrowersji – tych pierwszych nie czuć już w odległości 1 km, a regularna deratyzacja jest warunkiem braku drugiego problemu.
W regionie Condroz odwiedziliśmy jeszcze elektrownię wiatrową składającą się z 5 wiatraków (w planie jest instalacja 3 kolejnych) o wysokości 130 m. Według prawa minimalna odległość instalacji od zabudowań wynosi 3xwysokość wiatraka. Instalacje wiatrowe wzbudzały najwięcej protestów. Dotyczyły one głównie hałasu, migotania światła. W konsekwencji praca turbin jest wstrzymywana m.in. ze względu na przeloty ptaków, nocne loty nietoperzy i odbijanie światła. Ciekawostką była informacja, o konieczności zakładania spadochronu przez osoby wchodzące na szczyt wiatraka.
Obejrzeliśmy też niedużą instalację na zrębki drzewne, która ogrzewa budynki dawnej szkoły Les Avins w Clavier, w których obecnie mieści się warsztat garncarski, muzeum i różne biura, a także przedszkole dla dzieci. Nowy kocioł, który zastąpił dwa kotły olejowe (na mazut), oddano do użytku w 2022 roku. Uzupełnieniem instalacji jest silos rolniczy, który automatycznie zaopatruje kocioł w zrębki drzewne. Kocioł o mocy 70 kW zainstalowała spółdzielnia Coopeos. Inicjatorem zmiany jest Lokalna Grupa Działania Pays des Condruses (https://www.galcondruses.be/).
Prezentacji o działalności LGD w obszarze energii wysłuchaliśmy w jej siedzibie urządzonej w zaadoptowanym kontenerze morskim na terenie ogrodu społecznego.
Drugiego dnia spotkaliśmy się w A6K czyli Advanced Engineering Center, centrum inżynieryjnym w Charleroi, które łączy firmy, start-upy i uczelnie, by wspólnie tworzyć innowacje technologiczne. Oferuje biura, laboratoria (np. 5G, superkomputer), wsparcie dla start-upów i przestrzeń do współpracy. To nowoczesne miejsce pracy i rozwoju. A6K mieści się w zrewitalizowanym budynku poczty o powierzchni 50 tys. m2 w pobliżu dworca kolejowego w Charleroi.
Interesującym punktem programu była prezentacja procesu powstawania strategii i planów rozwoju sieci ciepłowniczej w Charleroi. Miasto planuje odejść od węgla i wykorzystać do ogrzewania i chłodzenia ciepła odpadowego z zakładów przemysłowych, energię ze ścieków, z biogazowni i z wody.
Zwiedziliśmy też budowę nowego obiektu należącego do A6K. Dach budynku będzie pokryty panelami fotowoltaicznymi a na ścianach będzie nasadzana roślinność.
Ostatniego dnia wzięliśmy udział w konferencji w Village Partenaire. „Wioska Partnerska” to ekologiczne centrum przedsiębiorczości zlokalizowane w dzielnicy Saint-Gilles w Brukseli, które wspiera rozwój firm zorientowanych na zrównoważony rozwój. Oferuje przestrzeń biurową, doradztwo biznesowe i promuje rozwiązania przyjazne środowisku, jak panele słoneczne, ogród miejski czy mobilność rowerową. To miejsce, gdzie biznes spotyka się z ekologią i lokalną społecznością.
Spotkanie zorganizował nasz projektowy partner - Energie Commune (https://energiecommune.be/), belgijska organizacja non-profit z siedzibą w Brukseli, która od ponad 30 lat działa na rzecz sprawiedliwej i demokratycznej transformacji energetycznej. Jej celem jest wspieranie obywateli, społeczności lokalnych i instytucji w przechodzeniu na system oparty w 100% na odnawialnych źródłach energii.
Podczas konferencji Energie Commune dzieliła się swoimi doświadczeniami w planowaniu wdrażania zbiorowych i zdecentralizowanych rozwiązań energetycznych, dzielenia się energią w Walonii i Brukseli oraz z projektu Empower, angażującym gminy w dzielenie się energią. Zainteresowaniem uczestników cieszyła się też prezentacja o sieci europejskich miast Energy Cities i możliwości skorzystania z dorobku projektu LIFE LOOP (Local Ownership Of Power). Celem projektu jest rozwój społeczności energetycznych – inicjatyw, w których obywatele i samorządy wspólnie produkują i zarządzają czystą energią.
Dziękujemy Minh Châu Bui z Energie Commune za pomoc w organizacji wizyty.
Projekt jest realizowany w ramach inwestycji G1.1.4 KRAJOWEGO PLANU ODBUDOWY I ZWIĘKSZANIA ODPORNOŚCI: WSPARCIE DLA INSTYTUCJI WDRAŻAJĄCYCH REFORMY I INWESTYCJE W RAMACH REPowerEU – wskaźnik G9G i finansowany ze środków Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności.
