Komisja ITRE Parlamentu Europejskiego przyjęła tekst, który po ostatecznym zatwierdzeniu przez Parlament Europejski i Radę Ministrów może być decydującym krokiem na rzecz godziwych i przystępnych cenowo mieszkań.
Teraz zmieniona dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) mogłaby pójść dwoma bardzo różnymi drogami: chociaż może być przełomowa dla grup o niskich i średnich dochodach, umożliwiając im dostęp do wysokiej jakości niedrogich i zdrowych mieszkań, mogłaby popychają ich także dalej w kierunku wykluczenia mieszkaniowego i prowokują falę renowacji.
Organizacje działające na rzecz przystępnych cenowo mieszkań z zadowoleniem przyjmują fakt, że zostanie zwiększona efektywność energetyczna renowacji domów o najgorszej charakterystyce, ale opowiadają się również za silnymi zabezpieczeniami socjalnymi, aby uniknąć niezamierzonych negatywnych konsekwencji społecznych.
Realizacja obiecanej uczciwości transformacji energetycznej
Propozycja EPBD ma na celu wprowadzenie minimalnych standardów charakterystyki energetycznej (MEPS) , ustanawiając plan działania dla istniejących budynków w celu uzyskania wyższych ocen energetycznych (klasa E do 2030 r. i klasa D do 2033 r.) dla budynków mieszkalnych.
Przyniesie to znaczne korzyści społeczne, zdrowotne i ekonomiczne zagrożonym gospodarstwom domowym o niskich i średnich dochodach, ponieważ najprawdopodobniej będą one mieszkać w nieodpowiednich, nieopłacalnych i nierentownych domach.
Jednak remonty wiążą się z kosztami, a dostawcy mieszkań socjalnych, właściciele, właściciele domów i najemcy będą musieli zapłacić cenę. Dotychczasowe programy renowacji często prowadziły do niezamierzonych negatywnych konsekwencji społecznych.
Dlatego też, niezależnie od formy, jaką przyjmą MEPS, istotne jest, aby ich wprowadzeniu towarzyszyły obowiązkowe gwarancje socjalne.
W swojej obecnej formie Społeczny Fundusz Klimatyczny nie może spełnić obietnicy transformacji, która nikogo nie pozostawi w tyle. Jednak sam tekst dyrektywy EPBD mógłby stanowić podstawę bardziej sprawiedliwego przejścia.
W związku z tym dostawcy mieszkań socjalnych i mieszkań po przystępnych cenach, organizacje najemców oraz kluczowe grupy walczące z bezdomnością i ubóstwem wzywają Parlament Europejski i Radę do zapewnienia, aby wszystkie niezbędne gwarancje socjalne dla MEPS zostały uwzględnione i pozostały w dyrektywie EPBD.
Wprowadzając MEPS, dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków powinna zapewnić neutralność kosztową renowacji, zapobiegając sytuacji, w której koszty wynajmu lub kredytu hipotecznego przekraczają oszczędności kosztów energii po renowacji.
Limity czynszów i mechanizmy stabilizacji czynszów mogą skutecznie zapobiegać zwiększonym obciążeniom mieszkaniowym. Neutralność kosztów mieszkaniowych powinna mieć zastosowanie do wszystkich modernizacji energetycznych: renowacje muszą prowadzić do obniżenia kosztów dzięki oszczędności energii, a podwyżek czynszów, które są wyższe niż oszczędności, należy unikać w sektorze mieszkalnictwa prywatnego, publicznego i socjalnego.
Szczególną uwagę należy zwrócić na słabo uregulowane prywatne rynki najmu, na których trudniej jest chronić najemców. Dyrektywa EPBD powinna zachęcać państwa członkowskie do aktywnego zapobiegania eksmisjom lub gentryfikacji, zwłaszcza jeśli jest wdrażana na poziomie dystryktu.
Wsparcie techniczne, socjalne i administracyjne, najlepiej w postaci zintegrowanych usług remontowych, może zagwarantować gospodarstwom domowym dostęp do dobrze realizowanych programów remontowych.
Wzywamy do najwyższego poziomu uczestnictwa instytucjonalnego i demokracji dla najemców i właścicieli domów znajdujących się w trudnej sytuacji, aby byli na równi z właścicielami, dostawcami mieszkań, zarządcami budynków i deweloperami.
Finansowanie dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach
Część wniosku skupiająca się na zachętach finansowych gwarantuje, że dyrektywa EPBD sprzyja włączeniu społecznemu. Wystarczającą, odpowiednią i proporcjonalną część funduszy unijnych, krajowych i regionalnych należy przeznaczyć na gospodarstwa domowe o niskich i średnich dochodach, zwłaszcza jeśli żyją one w ubóstwie energetycznym lub są wrażliwymi konsumentami.
Finansowanie w pełni pokrywa koszty początkowe właścicieli domów znajdujących się w trudnej sytuacji, a renowacje nie powinny obciążać finansowo ani najemców, ani właścicieli domów o niskich dochodach.
Potrzebna jest kompleksowa mieszanka finansowa składająca się z progresywnych bezzwrotnych dotacji (zapewniających najwyższe wsparcie najuboższym), nieoprocentowanych pożyczek, mikrooszczędności i innych społecznie odpowiedzialnych innowacyjnych rozwiązań finansowych.
Idealna mieszanka finansowania może zagwarantować dostęp do renowacji nawet najuboższym gospodarstwom domowym i zapewnić rozwiązania dostosowane do potrzeb różnych grup dochodowych, aby przezwyciężyć rozbieżne motywacje i brak oszczędności.
Nie wszystkie gospodarstwa domowe mogą korzystać z formuł „płać w miarę oszczędzania”, ponieważ mogły zużywać zbyt mało energii lub polegać na paliwach stałych. Wszystkie grupy szczególnie wrażliwe powinny mieć dostęp do odpowiednich środków finansowych.
W przypadku nowej dyrektywy EPBD UE musiałaby zastosować swoje motto „zjednoczona w różnorodności”. Oznacza to uwzględnienie, oprócz implikacji finansowych, różnych klimatów, rodzajów budynków, potencjału ogrzewania lokalnego lub geotermalnego oraz liczby już wyremontowanych domów w różnych państwach członkowskich, przy jednoczesnym skupieniu się na głównym zielonym celu.
Obecnie kluczowi gracze w sektorze mieszkań po przystępnych cenach, którzy przeprowadzają renowacje, nie mają wystarczającego pola manewru, aby pracować z zasobami, którymi dysponują w terenie, i należy się tym zająć.
Zapewnienie niedrogich renowacji energetycznych dla gospodarstw domowych w trudnej sytuacji przynosi więcej korzyści poza sprawiedliwością społeczną i energetyczną, ponieważ może pomóc UE w walce ze zmianą klimatu, osiągnięciu neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla, poprawie jakości powietrza, zwiększeniu zatrudnienia na obszarach w niekorzystnej sytuacji, a nawet zapewnieniu korzyści finansowych w postaci deklaracji podatkowych i kosztów opieki zdrowotnej oszczędności.
Parlament Europejski nie powinien zwiększać ambicji MEPS bez zapewnienia zabezpieczeń. Zbliżające się negocjacje między Parlamentem Europejskim a Radą (trilogi) powinny wzmocnić gwarancje socjalne – bez tego rozporządzenia grozi nam potężna fala renowacji i wysiedleń w całej Europie.
Trudno będzie zarządzać transformacją ekologiczną bez uwzględnienia jej aspektu społecznego.
Wreszcie kluczowe znaczenie ma powiększenie sektora przystępnych cenowo mieszkań komunalnych i socjalnych, który odgrywa wiodącą rolę w zapewnianiu przystępnych cenowo mieszkań, przy jednoczesnej modernizacji mieszkań w celu spełnienia niezbędnych norm efektywności energetycznej.
Należy również opracować i udostępnić opcje przystępnych cenowo mieszkań tam, gdzie mieszkania socjalne i przystępne cenowo oraz rozwiązania oparte na społeczności nie są jeszcze powszechne.
Teraz zapewnienie przystępnych cenowo zielonych mieszkań dla wszystkich warstw społeczeństwa leży w gestii decydentów UE. Nadszedł czas, aby rozegrać uczciwą i inkluzywną grę.
Sorcha Edwards jest sekretarzem generalnym Housing Europe. Christophe Robert jest dyrektorem zarządzającym Fondation Abbé Pierre. Freek Spinnewijn jest dyrektorem FEANTSA, a Barbara Steenbergen jest szefem Międzynarodowego Związku Najemców (IUT) w biurze w Brukseli.
